ตั้งแต่จำความได้ Xerox (ซีรอกซ์) ก็กลายเป็นคำที่ใช้แทนกริยาของการถ่ายเอกสาร มันกลายเป็นคำสามัญที่คนทั่วไปใช้กันพอ ๆ กับแฟ้บหรือมาม่า เพราะ Xerox ถือเป็นผู้ประกอบการไอทีเจ้าแรก ๆ ที่ทำให้คนรู้จักเครื่องถ่ายเอกสาร แต่อันที่จริงคำนี้เกือบถูกเอาไปใช้เรียกเป็นชื่อของคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล (PC) ไปแล้ว ถ้าหากมันไม่เกิดข้อผิดพลาดซะก่อน
กำเนิดเจ้าสัวผู้ผูกขาดเครื่องถ่ายเอกสาร
Xerox เป็นแบรนด์ใหญ่ที่ทุกคนต้องเคยได้ยิน แบรนด์นี้มีประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน พวกเขาก่อตั้งมาตั้งแต่ปี 1906 ซึ่งเป็นระยะเวลาร้อยกว่าปีที่แบรนด์นี้โด่งดังไปทั่วโลก และอย่างที่รู้กัน Xerox ผลิตเครื่องถ่ายเอกสาร พวกเขาผูกขาดสิทธิบัตรจนได้กำไรมากมาย ซึ่งเครื่อง Xerox 914 ก็ได้กลายเป็นบรรพบุรุษของเครื่องถ่ายเอกสารทุกตัวบนโลก
ณ ปัจจุบัน Xerox ไม่ใช่บริษัทไอทีที่ขายเครื่องถ่ายเอกสารรายเดียวอีกต่อไป แม้ว่าเราจะใช้คำนี้เป็นกริยาจนติดปาก แต่ถ้าหันมาดูตอนนี้เครื่องที่เราใช้ก็เป็นแบรนด์เล็กที่เข้ามาดิสรัปต์เจ้าแบรนด์ Xerox กันทั้งสิ้น ว่าแต่อะไรที่ทำให้ Xerox แบรนด์ที่ยิ่งใหญ่ในอดีตต้องสูญเสียส่วนแบ่งการตลาดไปนะ
ครั้งหนึ่ง Xerox เคยเป็นเจ้าตลาดเครื่องถ่ายเอกสาร เพราะพวกเขาเป็นคนคิดค้นเครื่อง Xerography ทำให้แบรนด์ผูกขาดสิทธิบัตรการสร้าง จนทำรายได้มากกว่าครึ่งพันล้านดอลลาร์ต่อปี แต่บริษัท Xerox รู้เสมอว่าซักวันหนึ่งเมื่อสิทธิบัตรของเครื่องถ่ายเอกสารหมดอายุ พวกเขาก็จะมีคู่แข่งเข้ามามากขึ้น ซึ่งแบรนด์ที่ทำราคาได้ถูกกว่าก็จะเข้ามาแย่งส่วนแบ่งการตลาดอย่างแน่นอน
เมื่อเผชิญกับความท้าทายนี้ ทำให้ฝ่ายบริหารของ Xerox ต้องคิดหาทางเพื่อพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ ๆ ที่สามารถรักษาผลิตภัณฑ์ของ Xerox ไว้ได้ นั่นทำให้บริษัทจึงก่อตั้งศูนย์วิจัย PARC ซึ่งรวบรวมนักวิทยาศาสตร์ และผู้ที่มีความคิดที่ฉลาดที่สุดในโลกของวิทยาการคอมพิวเตอร์มาไว้ด้วยกัน
มองการณ์ไกลด้วยการสร้างศูนย์วิจัยแห่งอนาคต
นิยามของ PARC ถูกเรียกง่าย ๆ ว่า องค์กรแห่งอนาคต นั่นเพราะ Xerox จ้างบุคลากรที่ชาญฉลาดที่สุดในอุตสาหกรรมเทคโนโลยี เพื่อหาแนวคิดใหม่ ๆ ที่ Xerox สามารถสร้างรายได้ แต่การที่องค์กรนี้เต็มไปด้วยนักวิทยาศาสตร์มากมาย ทำให้พวกเขาพยายามพาตัวเองให้ก้าวล้ำกว่าเดิม จนนำมาซึ่งการสร้างคอมพิวเตอร์ที่รวมทุกอย่างเป็นหนึ่งเดียว
“บรรยากาศใน PARC มีแต่ความตื่นเต้น ที่นี่มีเสรีภาพทางปัญญา เกือบทุกไอเดียมีนั้นเป็นอะไรที่สุดยอด และมีความท้าทายอยู่เป็นประจำ” หนึ่งในนักวิจัยจาก PARC ซึ่งต่อมาได้ร่วมก่อตั้ง Adobe ได้กล่าวถึงสภาพแวดล้อมของ PARC
ในวัฒนธรรมแห่งนวัตกรรมนี้ นักวิจัยของ PARC จึงมุ่งมั่นที่จะสร้างคอมพิวเตอร์ที่มีวิทยาการก้าวล้ำ นั่นทำให้พวกเขาลงเอยด้วยการหันมาสร้างผลิตภัณฑ์ที่รวมเอาสิ่งประดิษฐ์ทั้งหมดของ PARC มาไว้ด้วยกัน ในชื่อของ Xerox Alto
รากฐานที่สร้างความสำเร็จให้ Apple
Xerox Alto เป็นคอมพิวเตอร์ที่รวมทุกสิ่งประดิษฐ์ใน PARC มาไว้ มันเปิดตัวในปี 1973 โดยมีแนวคิดที่จะปฏิวัติวงการคอมพิวเตอร์ ด้วยการนำเสนออินเทอร์เฟซผู้ใช้แบบกราฟิก (GUI) พร้อมด้วยวินโดวส์ ไอคอน และเมาส์ นอกจากนี้ Alto ยังแนะนำแนวคิดของการแก้ไขข้อความ ‘What You See Is What You Get’ (WYSIWYG) ที่จะกลายเป็นนวัตกรรมพื้นฐาน ซึ่งทั้งหมดล้วนแต่เป็นแนวคิดที่จะกลายเป็นเรื่องธรรมดาของ PC ในภายหลัง
แม้ว่า Alto จะเป็นสิ่งประดิษฐ์ที่ล้ำยุค แต่บริษัท Xerox ในขณะนั้นกลับไม่สนใจเครื่อง PC นี้เลย เพราะพวกเขารู้สึกว่าสิ่งที่มีมูลค่าถึง 40,000 ดอลลาร์ต่อเครื่องไม่น่าจะต่อยอดในเชิงพาณิชย์ได้ ซึ่ง Xerox ให้ทุนสนับสนุนการผลิตเครื่อง Alto เพียง 2,000 เครื่องเพื่อใช้กันภายใน PARC โดยสิ่งเดียวที่บริษัท Xerox มองหาก็คือ นวัตกรรมด้านเครื่องพิมพ์ และเครื่องถ่ายเอกสารที่พวกเขาหวังว่าจะเปลี่ยนแปลงโลก
นักวิจัยใน PARC ได้ทำสิ่งที่ต้องการ ทั้งสร้าง PC เครื่องแรก และได้เงินสนับสนุนด้านการวิจัยก็จริง แต่พวกเขากลับรู้สึกว่าตัวเองไม่มีความสุข เพราะสิ่งที่พวกเขาทำมากำลังจะสูญเปล่า นั่นทำให้ท้ายที่สุดนักวิจัยหลายคนก็ลาออกมาเพื่อตั้งบริษัทของตัวเอง และออกไปร่วมกับสตาร์ท-อัปใน Silicon Valley แทน
อย่างไรก็ตาม ศูนย์วิจัยแห่งนี้ก็สร้างชื่อเสียงให้กับตัวเองในด้านของเทคโนโลยี และแหล่งรวมความคิดสร้างสรรค์ของ Silicon Valley ซึ่งดึงดูดความสนใจของ สตีฟ จ็อบส์ (Steve Jobs) เจ้าของบริษัทเทคโนโลยีที่เพิ่งก่อตั้งใหม่ ซึ่งใช้ชื่อว่า Apple
ในตอนนั้น จ็อบส์กำลังยุ่งอยู่กับโปรเจกต์ Macintosh ซึ่งตอนแรกเขาไม่เชื่อเรื่องความสามารถของ Xerox Alto มากเท่าไหร่ และไม่คิดว่ามันจะเป็นไปได้จริง แต่หลังจากที่พนักงานของเขาหลายคนไปที่ PARC เพื่อดูปาฏิหาริย์ด้วยตาของตัวเอง ก็ทำให้จอบส์ต้องเดินทางมาให้เห็นกับตา
“โอ้พระเจ้ามันคือ PC นี่เรากำลังนั่งอยู่บนเหมืองทองคำใช่ไหมเนี่ย”
สตีฟ จ็อบส์ ถึงกับอุทานเมื่อได้เห็นเครื่อง Xerox Alto ว่าทำงานยังไง ซึ่งในตอนนั้นบริษัท Apple กำลังตัดสินใจจะเสนอขายหุ้น IPO ซึ่งพวกเขารับประกันว่านักลงทุนจะมั่งคั่ง นั่นทำให้จอบส์ได้ดีลพิเศษกับผู้บริหารของ Xerox โดยจอบส์จะให้ Xerox ซื้อหุ้นของ Apple เพื่อแลกกับการที่จอบส์จะได้เข้าถึงข้อมูลเบื้องลึกของ Xerox Alto
คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลเครื่องแรกที่คนไม่เคยจดจำ
หลังจากนั้นประวัติศาสตร์ก็ตามมา เพราะในปี 1984 Apple เปิดตัว Macintosh ซึ่งเป็นคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลที่ได้รับอิทธิพลมาจากเครื่อง Xerox Alto ทั้งอินเทอร์เฟซ GUI ที่ขับเคลื่อนด้วยเมาส์ กับไอคอนกราฟิก โดยนับเป็นก้าวกระโดดของความเป็นมิตรต่อผู้ใช้ มันวางรากฐานใหม่ให้กับวงการคอมพิวเตอร์ จนผู้คนจดจำว่า Macintosh เป็นหนึ่งบรรพบุรุษของเครื่อง PC ไปในที่สุด
ขณะที่ Apple บุกเบิก และประสบความสำเร็จอย่างมากในตลาด PC ด้วย Lisa กับ Macintosh แต่ Xerox ในขณะนั้น กลับมุ่งเป้าไปที่การผลิตเครื่องพิมพ์ขนาดใหญ่ในองค์กร ซึ่งมีราคาแพงมากสำหรับเจ้าของธุรกิจขนาดเล็ก จนท้ายที่สุด Xerox ก็ได้เลิกผลิต PC ไป อันเป็นการปิดตำนานคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลเครื่องแรกของโลก
แม้ว่า Xerox จะเป็นผู้บุกเบิกวงการคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล แต่ผู้คนก็ไม่เคยจดจำมันเท่ากับ Macintosh เรื่องราวของการเยือน PARC ของสตีฟ จอบส์จึงกลายเป็นตำนาน เพราะการเดินทางในครั้งนั้นได้จุดประกายจนเขาพา Apple ให้ก้าวไปอย่างยิ่งใหญ่
Xerox Alto เป็นสิ่งประดิษฐ์ที่มาก่อนกาล ซึ่งวางรากฐานให้ PC ในปัจจุบัน แม้ว่าสิ่งนี้จะไปไม่ถึงดวงดาว แต่อิทธิพลของ Xerox Alto ก็ยังส่งต่อมายังคอมพิวเตอร์สมัยใหม่ ตั้งแต่อินเทอร์เฟซที่ขับเคลื่อนด้วย GUI ไปจนถึงระบบเครือข่ายอื่น ๆ ซึ่งเป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความฉลาดของผู้สร้าง และผลกระทบอันลึกซึ้งที่ Xerox Alto มีต่อโลกดิจิทัลที่เราอาศัยอยู่ทุกวันนี้
เรื่องราวของ Xerox Alto บอกอะไรเราบ้าง?
Xerox เป็นเจ้าตลาดของเครื่องถ่ายเอกสารมาอย่างยาวนาน เพราะพวกเขาคิดค้น Xerography ซึ่งเป็นเครื่องถ่ายเอกสารตัวแรก ๆ ของโลก และเมื่อพวกเขาจดสิทธิบัตร มันจึงสร้างรายได้ให้พวกเขากว่าปีละ 500 ล้านดอลลาร์
PARC คือศูนย์รวมเทคโนโลยี และความคิดสร้างสรรค์ เพราะนักวิจัยที่ออกมาจากที่นั้น ล้วนเป็นส่วนหนึ่งของการก่อตั้งบริษัทที่โด่งดังอย่าง Adobe, Silicon Graphics, Lycos
จริง ๆ แล้ว Xerox ได้คิดค้นเทคโนโลยีแห่งอนาคตไว้จำนวนมาก แต่เพราะการตัดสินใจของทีมบริหาร ทำให้ ณ ปัจจุบัน Xerox จึงกลายเป็นแบรนด์ที่ถูกจดจำในฐานะผู้สร้างเครื่องถ่ายเอกสาร
แปล เรียบเรียง: พีรพล สดทรัพย์
ที่มา
- Xerox’s epic failure: What went wrong?
- Xerox Alto: Everything You Need to Know
- Xerox Alto
- The Xerox Thieves: Steve Jobs & Bill Gates
- The Story of Steve Jobs, Xerox and Who Really Invented the Personal Computer
