การตั้งคำถาม เป็นหนึ่งในทักษะสำคัญมาก ๆ สำหรับหัวหน้ายุคนี้ เพราะบางครั้ง สิ่งที่ทำให้เราไม่ได้คำตอบ ไม่ใช่เพราะทีมไม่รู้ แต่เพราะเราถามผิด
Homma Masato ผู้เขียนหนังสือ COACHING เทคนิคกระตุ้นทีมจนสำเร็จ อธิบายไว้ว่า หัวหน้าหลายคนพลาดตรงที่ ถามคำถามแบบคาดคั้นเกินไป โดยเฉพาะคำถามที่ขึ้นต้นด้วยคำว่า “ทำไม” เช่น “ทำไมถึงทำพลาด?”, “ทำไมถึงยังไม่เสร็จ?” คำถามแบบนี้มักฟังดูเหมือนการกล่าวโทษ มากกว่าการชวนคุยหาทางออก และมักจบลงด้วยคำขอโทษ หรือคำแก้ตัว แทนที่จะได้คำตอบที่แท้จริง
Masato จึงแนะนำเทคนิคง่าย ๆ คือ เปลี่ยนมุมมองจาก “ถามคน” มาเป็น “ถามงาน” แทนที่จะพูดว่า “ทำไมถึงไม่ถึงเป้า” ลองเปลี่ยนเป็น “อะไรที่ทำให้เราไปไม่ถึงเป้า” แค่สลับประโยคนิดหน่อย แต่โทนเปลี่ยนจากการกดดัน เป็นการค้นหาสาเหตุร่วมกันแทน
การถามในลักษณะนี้ช่วย “แยกคนออกจากงาน” จะช่วยลดการป้องกันตัวของทีม และเปิดโอกาสให้พูดถึงปัญหาจริงได้อย่างตรงไปตรงมา
นักจิตวิทยาการสื่อสารอธิบายว่า สมองของคนเรามีแนวโน้ม “ตั้งรับ” เมื่อได้ยินคำว่า “ทำไม” เพราะมันฟังดูเหมือนการถูกตั้งคำถามถึงความสามารถ แต่เมื่อเปลี่ยนคำถามเป็น “อะไร” หรือ “อย่างไร” สมองจะเปลี่ยนจากโหมด “ป้องกันตัว” ไปสู่โหมด “วิเคราะห์” ทีมจึงตอบอย่างเปิดใจมากกว่า และคุยกันได้ลึกมากขึ้น
แล้วจะถามยังไงให้ได้คำตอบ?
งานวิจัยจาก Harvard Business Review (The Art of Asking Smarter Questions, 2024) พบว่าผู้นำจำนวนมาก “ติดอยู่กับคำถามแบบเดิม ๆ” ที่เคยใช้ได้ผลในอดีต จนละเลยคำถามอีกหลายประเภทที่อาจเปิดทางออกใหม่ ๆ ให้ทีมได้
ซึ่งในบทความนี้ก็ได้แนะนำเทคนิคของการสร้างสมดุลคำถาม ให้คำถามของเรามีทั้ง “กรอบ 5 ประเภทคำถาม” ต่อไปนี้ ที่จัะช่วยให้การสนทนากับทีมลึกและกว้างขึ้น โดยไม่ต้องเริ่มจาก “ทำไม”
Investigative คำถามเชิงสืบค้น
เพื่อหาความจริง และเข้าใจภาพรวมของปัญหา เช่น
- เกิดอะไรขึ้น?
- อะไรที่กำลังทำได้ดี และอะไรที่ไม่เป็นไปตามคาด?
- สาเหตุของปัญหาคืออะไร?
- แต่ละทางเลือกมีความเป็นไปได้แค่ไหน?
Speculative คำถามเชิงสมมติ
เพื่อเปิดมุมมองใหม่ และสร้างแนวทางที่ยังไม่เคยลอง เช่น
- จะมีสถานการณ์ไหนที่เป็นไปได้อีกบ้าง?
- เราสามารถทำสิ่งนี้ในแบบที่ต่างออกไปได้ไหม?
- มีอะไรที่เราสามารถทำให้ง่ายขึ้น รวมเข้าด้วยกัน ปรับเปลี่ยน หรือยกเลิกได้บ้าง?
- มีวิธีแก้ปัญหาแบบไหนอีกบ้างไหมที่เรายังไม่เคยนึกถึงกัน?
Productive คำถามเชิงปฏิบัติ
เพื่อขยับจากการคิด ไปสู่การลงมือ เช่น
- ขั้นตอนถัดไปคืออะไร?
- ก่อนจะไปขั้นถัดไป เราต้องทำอะไรให้เสร็จก่อนบ้าง?
- เรามีคนพอจะทำทั้งโปรเจกต์นี้ไหม?
- เรายังขาดข้อมูลหรือรู้อะไรไม่มากพอที่จะลงมือหรือเปล่า?
- อยากลองทำแบบไหนมากที่สุด?
Interpretive คำถามเชิงตีความ
เพื่อช่วยให้ทีมเห็นภาพใหญ่และเป้าหมายร่วมกัน เช่น
- เราได้เรียนรู้อะไรจากข้อมูลใหม่เหล่านี้?
- สิ่งนี้สอดคล้องกับเป้าหมายนั้นหรือไม่?
- เรากำลังทำเพื่อตอบโจทย์เป้าหมายไหนอยู่?
Subjective คำถามเชิงอารมณ์และความเห็นส่วนตัว
เพื่อสะท้อนความรู้สึกของทีม และสร้างความไว้ใจ เช่น
- คุณรู้สึกอย่างไรกับการตัดสินใจครั้งนี้?
- สิ่งที่พูด สิ่งที่ได้ยิน และสิ่งที่ตั้งใจจะสื่อ มีความแตกต่างกันไหม?
ที่มา
