จากผลสำรวจ 241 คน เมื่อถามพ่อกับแม่ว่า “กลัวอะไรมากที่สุดเกี่ยวกับลูก” พบว่า
- 63.1% กลัวลูกควบคุมอารมณ์ไม่ได้
- 56.8% กลัวลูกแก้ปัญหา ตัดสินใจด้วยตัวเองไม่ได้
- 40.2% ลูกติดหน้าจอ
- 29.5% กลัวลูกไม่กล้าคิดหรือลองทำอะไร
- 27% กลัวลูกไม่มีความมั่นใจ
- 26.1% กลัวลูกเข้ากับเพื่อนไม่ได้
- 6.6% กลัวลูกตั้งคำถามไม่เป็น ตอบคำถามไม่ได้
ปัญหาเหล่านี้ส่งผลให้พ่อแม่ยุคใหม่ เกิดความกังวลที่กลัวว่าการเลี้ยงลูกจะไม่ดีพอ ในวันนี้เราอยู่กับ คุณธิดา พิทักษ์สินสุข นายกสมาคมอนุบาลศึกษาแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมท์ฯ และผู้เชี่ยวชาญด้านการให้คำปรึกษาครอบครัว ใน Session: The Power of Questions: Growing Creative and Critical Thinkers ปั้นลูกให้เก่งสร้างสรรค์ คิดเป็นด้วยคำถาม ในงาน Alpha skills summit 2025
ทักษะ EF จะเป็นทักษะสำคัญที่ต้องฝึกเด็กตั้งแต่วันนี้
ในยุคแรกคนบอกว่าเราต้องเรียนให้เข้มข้น ต้องเน้น EQ/IQ พอมาตอนนี้เป็น EF วิธีการเลี้ยงเด็กแต่ละเจนก็แตกต่างกันออกไป แต่ตอนนี้ต้องเป็น EF (Executive Functions) หรือทักษะสมองเพื่อชีวิตที่สำเร็จ คือ กระบวนการทำงานของสมองส่วนหน้า
จากสถิติหนึ่งพบว่ามีเพียง 16 คนจาก 241 คน ที่กังวลเรื่องลูกตั้งคำถามไม่เป็น ตอบคำถามไม่ได้ ซึ่งสิ่งนี้เป็นการ ‘สร้าง’ ต่างจากปัญหาอื่น ๆ ที่เป็นเพียงการ ‘ซ่อม’
ในช่วงปฐมวัย (0-8 ขวบ) เป็นวัยมหัศจรรย์ ที่ได้ค้นพบโอกาสใหม่ ๆ มากมาย พัฒนาการวัยนี้จะส่งผลกับพัฒนาการถัดไปด้วย และเป็นช่วงเวลาที่รู้สึกภาคภูมิใจต่อตัวเอง เขาจะไว้ใจโลกไหมก็วัยนี้ และทักษะสมองส่วนหน้าก็จะพัฒนาแบบตั้งใจเลยในช่วง 3-6 ปี ดังนั้นนี่เป็น Golden Period จริง ๆ
หัวใจของการพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ และการคิดวิเคราะห์ของเด็ก ในยุคที่มีการเปลี่ยนแปลง และชีวิตข้างหน้าก็อาจจะไม่ง่าย
ในขณะเดียวกันก็ไวต่อปัจจัยที่มากระทบ ดังนั้นสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ว่าบวกหรือลบ ก็จะฝังอยู่กับลูกได้เลยแบบที่เราเองก็อาจจะไม่รู้ด้วยซ้ำ พอช่วงนี้มีทักษะคิดวิเคราะห์ต่าง ๆ ก็นำไปสู่ทักษะเรื่องการควบคุมอารมณ์ การติดตามประเมินตัวเองด้วย ซึ่งเป็นหนึ่งในหลาย ๆ ทักษะความสำเร็จในอนาคตเลย
EF เป็นทักษะไม่ใช่พรสวรรค์ ต้องฝึกฝน สิ่งที่ต้องทำคือให้โอกาสลูกคิดและลงมือทำให้มาก ถ้าพ่อแม่คิดให้ทำให้ทักษะนี้จะไปอยู่ที่พ่อแม่แทน ถ้าได้ทำด้วยกันในกลุ่มเด็กด้วยกันก็จะดี ได้วางแผน ตั้งเป้าหมาย และลงมือทำ
ถ้าเด็กไม่ได้ลงมือทำ สิ่งที่จะสูญเสียไปอีกอย่างคือ ‘Safe’ เพราะคนจะรู้สึกปลอดภัยเมื่อรู้ว่าตัวเองมีความสามารถในการจัดการบางอย่าง
ทำไมคำถามถึงสำคัญกว่าคำตอบ
- เพราะคำถามกระตุ้นให้เกิดความสนุกกับการคิด
- เพราะคำถามกระตุ้นให้เกิดความคิดสร้างสรรค์
- เพราะคำถามกระตุ้นให้เกิดแรงบันดาลใจ และอยากทำสิ่งใหม่ ๆ
- เพราะคำถามกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้อย่างลึกซึ้ง
- เพราะคำถามกระตุ้นให้เกิดการคิดวิเคราะห์ และแก้ปัญหา
พ่อแม่มีทางเลือกสองทาง “จะสร้างก่อนซ่อม หรือจะปล่อยแล้วรอซ่อม”
การฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์ หรือความคิดสร้างสรรค์ สิ่งที่ต้องระวังในวัยเด็ก คือการเผลอฝังพลังลบให้กับลูกแบบไม่รู้ตัว เช่น เมื่อลูกถามคำถาม แต่ผู้ใหญ่อยู่กับหน้าจอ, ลูกถามคำถาม แต่โดนดุหรือโดนบ่น
“พลังของคำถาม จะทำให้คนมีพลังหรือหมดพลังก็ได้”
แต่อย่าหยุดตั้งคำถามกับเด็ก เพราะนำมาสู่ความอยากรู้อยากเห็นของเด็ก และทำให้เด็กสนุกกับการคิด และตั้งคำถาม รวมถึงจินตนาการของเขาด้วย
ปั้นลูกให้เก่งสร้างสรรค์ คิดเป็นด้วยคำถาม
- ใช้คำถามปลายเปิดกับลูกบ่อย ๆ
- สนุกกับนิสัยช่างถามของลูก
- ชวนเล่นสนุกกับเกมตั้งคำถาม
- ชวนลูกตั้งคำถามจากความสงสัย แล้วไปหาคำตอบ
- ฝึกลูกให้ใช้คำถามเชิงบวก เมื่อเผชิญปัญหาหรือความพลาดพลั้ง
ข้อห้าม: ห้าม ไม่ อย่า หยุด > คำพูดที่ควรพูดให้น้อยลง ถ้าอยากฝึกให้ลูกมีความคิดสร้างสรรค์มากขึ้น
การเลี้ยงเด็กด้วยความรัก อาจไม่ใช่การทำให้ทุกอย่าง โอ๋ในทุกเรื่อง แต่อาจจะต้องเป็นการฝึกให้ลูกคิด ฝึกให้ลูกตั้งคำถาม ในขณะเดียวกันพ่อแม่ก็ต้องชัดเจนในการสื่อสารกับลูกด้วยเช่นเดียวกัน
เราต้องเป็นคนที่มองใกล้ก็เห็น มองไกลก็เป็น
มองให้ละเอียดขึ้น และเราจะมีความสุขเมื่อเห็นดอกไม้ดอกนี้ค่อย ๆ บานขึ้นเรื่อย ๆ
คำถามของพ่อแม่จะพาลูกไปสู่ประตูที่กว้างใหญ่
คำตอบของลูกก็สำคัญ แต่ไม่สำคัญเท่ากับพ่อกับแม่ที่เรียนรู้ไปพร้อมกับลูก
เรียบเรียง: ชญานิศ จำปีรัตน์
